Duurzame doeners

In een gezin met 5 kinderen is korter douchen al snel een flinke besparing. Kóud douchen is dat helemaal, hoewel dat voor de familie Boonstra niet de aanleiding was - maar wel mooi meegenomen. Moeder Heleen: “Vijf van ons zeven zijn koud gaan douchen omdat we merkten dat we ons er fitter bij voelen.” Fiep (9) vult aan: “Eerst wilde ik echt wel liever warm douchen, maar na een tijdje vond ik dat een beetje benauwd worden.” Ook broer Joek (13) doucht koud. “Ik maak me wel zorgen over het opwarmen van de aarde. Ik probeer daarom bijvoorbeeld ook vaker naar de orthodontist te fietsen in Amersfoort in plaats van dat mijn ouders me brengen.”

Eerst besparen dan opwekken

Het gezin doet meer aan energiebesparing. Heleen: “De spouw en de vloeren zijn geïsoleerd. En het dak gaat volgen. Ik vind het wel belangrijk dat we eerst het besparen op orde hebben, dus isoleren, en dan pas stappen zetten om duurzaam op te wekken. Anders lekt het, bij wijze van spreken, zo via je dak weer weg. Dus als ‘t dak gedaan is, willen we graag zonnepanelen.”

Tegels eruit

Daarnaast beseft het gezin dat de natuur en de planten en dieren om hen heen bijna nog belangrijker  zijn. Als we die vergeten, heeft besparen en duurzaam opwekken maar beperkt zin. Dus vervingen ze een tijd geleden de tegels in de voortuin door allerlei planten. Daar zit het nu vol met bijen en insecten. En Fiep heeft in de groene achtertuin haar eigen stukje moestuin.

Koken

“We overwegen ook”, gaat Heleen verder, “om de keukenboiler te vervangen door een ‘instant heater’. Deze vraagt alleen maar stroom wanneer je ‘m gebruikt; dat scheelt ook de nodige energie.”

Vader Jan Peter schuift aan en vraagt of we het ook al over de ‘hooimadam’ hebben gehad. Jan Peter: “De hooimadam is een moderne versie van de hooikist. Vroeger werd die gebruikt om eten warm te houden en te laten garen.”

De aardappels voor vanavond zijn maar een paar minuten gekookt en daarna in de hooimadam gezet. Een mooie besparing op de kooktijd en handig om eten warm te houden voor een gezin dat door sport en hobby’s niet altijd tegelijkertijd kan eten. Samen met de tomaatjes, mini bleekselderij en kruiden uit Fieps moestuintje, is het dus vast goed eten bij de familie Boonstra!

Hugo Buijze heeft als bestuurslid van de Vereniging van Eigenaars (VvE) van Amaliagaarde het pand verduurzaamd. Amaliagaarde is een appartementencomplex voor senioren vanaf 50 jaar en ligt in het centrum van Baarn.

Dakisolatie

Hugo Buijze is acht jaar bestuurslid en de laatste 3 jaar daarvan bestuurslid bouwcommissie. De plannen vanuit het voltallig bestuur om te verduurzamen lagen er al langer: “We zijn begonnen met het dak. Er is een nieuw dak op het complex gekomen, extra dik, dat geschikt is voor het plaatsen van zonnepanelen. Nadat het dak is vernieuwd, zijn er 244 zonnepanelen geplaatst. Vervolgens hebben we de 63 appartementen en 4 logeerkamers aangepakt. Alle kozijnen zijn vervangen voor kunststof kozijnen en we hebben hr++ glas laten plaatsen. De deuren naar de balkons zijn vervangen. Hierdoor hebben wij nu al een besparing van 15%. Dit is nog los van de opbrengst van de zonnepanelen. Ook zijn de balkonranden vervangen en hebben we gekozen voor geïntegreerde balkonbakken.”

Tegenvallers

Dit klinkt alsof de verbouwing van een leien dakje ging maar er waren ook tegenvallers. “Tijdens het verduurzamen van het pand kwamen we erachter dat het helaas niet mogelijk was om de spouwmuur te isoleren, dat kon niet vanwege de poreuze steen”, vertelt Hugo. “Het pand is al 50 jaar oud. En we hebben vertraging opgelopen door de aanwezigheid van vleermuizen.”

Tips

Voor andere VvE’s heeft Hugo nog een handige tip: “Zoek een goede ecoloog. Bij ons pand en bij heel veel appartementencomplexen in Baarn zitten vleermuizen. Wij zijn later gestart met de verbouwing door het aanvragen van toestemming, dat kost veel tijd. Houd daar rekening mee in je plannen.” Een tweede waardevolle tip is het Duurzaamheidsfonds speciaal voor VvE’s.  “Neem contact op met hen op voor de financiering. Daarnaast is een goede bouwbegeleider hard nodig, net als regelmatige communicatie naar de bewoners. Bij ons heeft Caroline, de office manager, nieuwsbrieven gemaakt. Ook is het belangrijk om ervoor te zorgen dat er één contactpersoon is voor alle vragen van bewoners. Die persoon kan alle vragen uitzetten naar het bouwteam. Wij organiseerden om de week een bouwteamvergadering, daar werden alle vragen besproken.” Als laatste tip geeft Hugo aan dat het handig is om één appartement in te richten als proefappartement. “Doordat je het visueel maakt, is het veel duidelijker voor bewoners.”

Offertes

De VvE van Amaliagaarde heeft aan de aannemer gevraagd of hij mee wilde denken over duurzaamheid. “Wij maakten mee dat we puur een offerte kregen voor wat we vroegen, terwijl een andere aannemer het grotere plaatje meenam in zijn offerte en een veel beter voorstel deed. Op de langere termijn hebben we daar veel meer aan. Het is dus belangrijk om kritisch te zijn op offertes en het te bekijken als een grote verbouwing.”

Resultaat

Hugo kijkt positief terug op het verduurzamen van het complex: “We zijn heel blij met het resultaat. We realiseren ons dat dit project flexibiliteit en geduld van de bewoners gevraagd heeft. De frequente communicatie naar bewoners is daarin een belangrijk uitgangspunt en heeft bij ons project voor een goede informatiestroom gezorgd. Het bouwteam zet nu de laatste puntjes op de i. De hele verbouwing heeft 15 maanden geduurd, inclusief vertraging door corona. In de toekomst gaan we wellicht nog aan de slag met warmtepompen en opslag opgewekte energie. Nu zijn er nog 6 ketels aanwezig in het pand om te verwarmen.”

Toen Adriaan Voeten in 2014 zonnepanelen op zijn jaren ’70 woning kreeg, werd meteen een slimme meter geïnstalleerd. Dat was het begin van het ‘Meten is weten’ project van Adriaan, waar inmiddels 20 mensen aan meedoen. Samen hebben ze al heel wat gas en elektriciteit bespaard. “Het mooie van al ons gemeet en onze overleggen is dat we continu van elkaar leren en zo steeds meer energie besparen,” vertelt Adriaan.

“Toen de zonnepanelen eenmaal lagen, had ik snel door dat je de slimme meter zelf met een klein computertje en speciale software kunt uitlezen,” vervolgt Adriaan. “Via de laptop of telefoon kon ik het verschil in elektriciteitsverbruik meten als ik lampen en apparaten aan- en uitzette. Ik vond het geweldig leuk om te doen en analyseerde mijn eigen gas- en energieverbruik. Daar kwamen verrassende zaken uit. Zo had ik ’s nachts een best hoog stroomverbruik, omdat computers aan bleven staan. Door goed te meten kon ik gericht gaan verbeteren en meteen zien wat het effect was.”

Ook drinkwater en opwarming huis

“Toevallig kwam ik in die tijd een buurman tegen die met de hand zijn meetgegevens noteerde. Voor hem heb ik ook een metertje gebouwd en toen ging het hard. Binnen no time had ik 10 Baarnse ‘meters’ in mijn clubje.
Ondertussen gaat het veel verder dan stroom en gas, we meten en vergelijken ook de hoeveelheid drinkwater die we gebruiken. En bij een hittegolf meten we de opwarming van de huizen. De mensen die op gevoel lekker door luchten hebben uiteindelijk een veel warmer huis dan de mensen die de ramen pas open zetten als de thermometer aangeeft dat het buiten kouder is dan binnen. Meten werkt dus!”

Geen energiekosten meer

Hoe staat het nu met de verduurzaming van zijn eigen huis? Adriaan: “Inmiddels heb ik naast de zonnepanelen en eenvoudige isolatie, ook een rolluik en sinds vorig jaar een hybride warmtepomp. De buitenunit daarvan hangt onder het fietsenafdakje en haalt de warmte uit de lucht. Alleen bij hele koude dagen moet de cv-ketel bij-verwarmen. Ik heb nu geen energiekosten meer en ik verwacht dat ik komend jaar voor het eerst geld verdien.”

Augurken en andere tips

Adriaan heeft veel tips om eenvoudig energie te besparen. “Verwarm alleen de ruimtes waar je verblijft en houd daar de deuren dicht, dat scheelt al enorm”, zegt Adriaan. “En vervang je apparatuur op tijd. Een koelkast koelt na een aantal jaren niet meer goed en gaat dan veel stroom verbruiken. Hang daarom een (vlees)thermometer in een pot augurken die al een tijdje in de koelkast staat. Is de temperatuur te hoog is en hoor je dat de koelkast hard aan het werk is? Dan is het tijd om je koelkast te vervangen!”

Aan wie draag je het stokje over?

“Ik geeft het stokje graag door aan mijn overburen Thea En Bert van den Hengel. Het dak van hun boerderij ligt vol met zonnepanelen en ze zijn op allerlei andere manieren met duurzaamheid en natuurvriendelijk boeren bezig.”

Onze energierekening is 90% lager!

Energiecoach Jan Tijmen van Loon is al heel lang met duurzaamheid bezig. “Ik was in 1975 al bezig om mijn huis energiezuinig te maken. Onderzoekers waarschuwden toen al voor milieuvervuiling en het uitputten van grondstofvoorraden, maar daar was veel te weinig aandacht voor. Onder het mom ‘Een beter milieu begint bij jezelf’ ben ik zelf aan de slag gegaan. In 2017 heb ik een hoekhuis uit 1956 in Baarn gekocht en ook dat heb ik duurzaam én comfortabel gemaakt. Hier lekte vooral veel warmte weg via de muren.”

Isolatie het belangrijkst

Jan Tijmen vervolgt: “De isolatie was bij ons het belangrijkst. We hebben de buitengevel geïsoleerd met platen van resol hardschuim. En ook de zoldervloer, de spouw, kozijnen en ramen hebben we aangepakt. In de ramen van de woonkamer zit nu Triple (HR+++) glas bijvoorbeeld. Dat bestaat uit 3 glasplaten met een coating en isolerend gas waardoor het super goed isoleert.” 

Gekoelde zonnepanelen

“Op het dak liggen PVT zonnepanelen. Dit is een combinatie van een traditioneel zonnepaneel en een zonnecollector. Het voordeel hiervan is dat de collectoren de zonnepanelen koelen, waardoor deze nog beter werken. In de zomer kan de temperatuur van een traditioneel zonnepaneel al snel oplopen tot meer dan 75˚C en dat is niet gunstig voor de opbrengst.”

Water/water warmtepomp

“Op de zolder, vlak onder de zonnepanelen, staat onze water/water warmtepomp,” vertelt Jan Tijmen. Deze gebruikt de warmte van de zonnepanelen en zorgt voor de verwarming van het huis en warm water. Dankzij de warmtepomp konden we van het gas af. We hebben toen ons gasfornuis vervangen door een inductiekookplaat. We hebben nu een comfortabele, constante temperatuur in huis en onze energierekening is 90% lager.”

Tips

“Verduurzamen kan op allerlei manieren,” zegt Jan Tijmen. “Als belangrijkste tip heb ik: begin gewoon. Al is het met iets kleins, zoals Ledlampen of radiatorfolie. Daarmee bespaar je al geld en energie. Isolerende (plissé)gordijnen zorgen ook dat de warmte binnen blijft. En als je kleiner gaat wonen, zoals wij hebben gedaan, kun je de overwaarde gebruiken voor het verduurzamen van je huis. Dan heb je daarna een lage energierekening en een fijn, warm huis.”

Aan wie draag je het stokje over?

Ik vind het heel handig dat ik het verbruik kan meten met een kleine computer in de meterkast. Ik heb me aangesloten bij de meetclub van Adriaan Voeten om met en van elkaar te leren. Ik draag het stokje dan ook graag aan hem over. Leuk als hij meer wil vertellen over zijn energieproject Meten is weten.”

‘Energie besparen kan ook heel leuk zijn!’

Hans den Os en zijn vrouw Michaela zijn in 2018 vanuit Amsterdam naar Baarn verhuisd. Ze zijn toen meteen aan de slag gegaan met de verbouwing en verduurzaming van hun huis uit 1914. Hans: “Wij hebben veel zelf uitgezocht en dat was best een klus. Ik zou dat nu anders doen. Ik raad iedereen aan om direct nadat je een woning hebt gekocht, met een energiecoach van EnergiekBaarn en de vorige eigenaar door het pand te lopen. Zo weet je wat er al is gedaan en welke mogelijkheden er zijn.  Met het advies van de energiecoach kun je dan zelf beter bekijken wat je wilt meenemen in de verbouwing. Dat voorkomt spijt, geld of onnodig extra werk achteraf.”

CV ketel op 60 graden

“Wij hebben verschillende dingen aangepakt, grote en kleine dingen. We hebben de cv-ketel op 60 in plaats van 80 graden gezet. Deze werkt zo efficiënter en het comfort blijft hetzelfde. Ook hebben we cv-leidingen die niet in de muur zijn weggewerkt, verpakt met isolatiemateriaal en speciale folie. Verder hebben we enkel glas vervangen door HR++-glas en binnenwanden beter geïsoleerd. Daarnaast hebben we op verschillende plekken de ventilatie verbeterd. Want als je gaat isoleren moet je de ventilatie ook goed regelen voor een goede luchtkwaliteit in je huis.”

Slimme oplossing

“In de serre hebben we naar een slimme oplossing gezocht voor de sterke temperatuurschommelingen, ondanks het gewone dubbelglas. Daar hebben we aan één kant dubbelglas met Krypton-gas er tussen geplaatst. Dat is net zo dik maar isoleert veel beter. Zo hoefden we het kozijn niet te vervangen.”

Zonnepanelen

“De aanleg van zonnepanelen op ons dak had wat meer voeten in de aarde”, vertelt Hans. Veel aanbieders doen hun voorstellen op basis van luchtfoto’s. Zij gaven aan dat panelen alleen aan de voorzijde van onze woning rendabel zouden zijn. Dat vonden we niet mooi bij dit huis. Uiteindelijk hebben we bedrijven met kwaliteitslabel Zonnekeur benaderd en zij kwamen hier ter plekke kijken. Toen bleken panelen aan de achterkant goed mogelijk. Een andere tip is om bij een offerte ook goed op de garantietermijnen te letten. Bij goede garanties heb je lang niet altijd een onderhoudscontract nodig."

Leuk

Hans vervolgt: ”Ik heb ervaren dat energie besparen ook heel leuk kan zijn! De zonnepanelen op ons dak hebben een goede opbrengst, ook al hadden we een slechte zomer. We verdienen de investering zo in ca 5 jaar terug. Ik kijk elke dag even hoe veel elektriciteit is opgewekt en daar kan ik heel blij van worden. Geld besparen en goed bezig zijn. Mooi toch!”

Meer informatie over energiecoaches vind je op www.energiekbaarn.nl(externe link)

‘Duurzaam verwarmen begint bij goede isolatie’

Jakob Malestein woont met zijn gezin in de Bachlaan. Toen ze hun huis kochten stonden er nog gaskachels in. Nu is het energieneutraal. “Door mijn werk bij een installatiebedrijf zit ik dicht op het vuur. Ik zou ik het gek vinden als ik overdag met duurzame installaties werk en thuis aardgas loop weg te stoken.”

“Ons huis is uit 1959, dus niet echt zuinig. Toen wij het in 2018 kochten, was het nog helemaal origineel; houten vloeren, ongeïsoleerd en verwarmd met gaskachels. De vorige bewoners hadden er zestig jaar gewoond. In twee maanden hebben we de bovenetage volledig gestript en weer opgebouwd, inclusief een tijdelijke keuken en woonkamer. Daarna zijn we beneden begonnen.”

Warmwaterbuffer

Beneden werd de woning uitgebouwd en voorzien van een betonnen vloer. “We hebben meteen vloerverwarming aangelegd, dat hebben we ook boven trouwens, en een warmtepomp geïnstalleerd. Op de warmtepomp heb ik een groot buffervat aangesloten. Ik wilde namelijk heel graag een stortdouche. Daarom hebben we gekozen voor een flinke warmtepomp en een warmwatervat van 300 liter. Met de warmtepomp kunnen we niet alleen verwarmen maar ook koelen. Afgelopen zomer, toen het zo heet was, was het bij ons gewoon 21 graden.”

“Op ons dak liggen twintig zonnepanelen. Dat is genoeg voor alles wat we gebruiken: verwarming, koeling en elektrische apparaten. Over het jaar gezien wekken we evenveel op als we gebruiken en aardgas gebruiken we niet meer.”

Extra dikke isolatie

“Duurzaam verwarmen begint bij goede isolatie. Ons dak is geïsoleerd met twaalf centimeter dikke PIR-platen en onder onze vloer liggen extra dikke isolatie-elementen. En als je goed isoleert moet je ook zorgen voor ventilatie. Bij ons huis ligt natuurlijke ventilatie voor de hand: gewoon lekker de ramen open en luchten. Die ramen zijn trouwens wel voorzien van HR+++-glas, dus als ze dicht zijn, gaat er weinig warmte uit.”

Begin eenvoudig

“Mijn advies aan mensen die ook willen verduurzamen: begin bij iets eenvoudigs als zonnepanelen. Er zijn zulke mooie installaties. Voor een relatief klein bedrag maak je een groot verschil. Zo is het bij ons ook begonnen. Wij zijn echt geen boomknuffelaars, maar op deze manier dragen we toch een klein steentje bij aan de wereld van morgen.”

Van oude spijkerbroek naar dakisolatie

Inwoner en filmmaker Ad Heessels woont sinds enkele jaren in Baarn. ‘Mijn huis, een gemeentelijk monumentale boerderij, grenst aan het Cantonspark. Het is in 1850 gebouwd en was er eerder dan het park.’

Ad knapt zijn woning stap-voor-stap op. Ad: “Een van de projecten waar ik écht blij mee ben, is de gerenoveerde bovenverdieping. De vlizotrap is vervangen door een vaste trap en er zijn drie ramen geplaatst. Het schuine dak is geïsoleerd. Ik ben bewust op zoek gegaan naar een duurzaam alternatief voor bijvoorbeeld glas- en/of steenwol. Zo kwam ik uit bij isolatiemateriaal uit oude spijkerbroeken! Door de isolatie en lichtinval is het nu een heel aangename ruimte om te zijn.”

Ook heeft Ad ledverlichting geplaatst. “De verlichting kan ik op afstand dimmen en aan- of uitzetten. Laatst heb ik met de ‘energievoucher’ van de gemeente (red. een tegoedbon van €65,- voor energiebesparende producten) radiatorfolie aangeschaft en achter de verwarmingen geplaatst. Ook is mijn huis voorzien van een slimme thermostaat. Via een vriend hoorde ik over deze mogelijkheid. Toen ben ik thuis op zoek gegaan en heb ik het aangeschaft en geïnstalleerd. Kortgezegd kan ik met een druk op de knop de verwarming per ruimte aanpassen. Zo verwarm ik alleen de kamer waar ik ben.’

Positieve versnelling nodig

Ad zijn drijfveer? “Zuinig zijn op de aarde en verspilling tegengaan. Toen ik een jaar of 10 oud was, hadden we op school een project over het klimaat. Dat raakte me. Na 50 jaar zijn de problemen van toen nog steeds zo en zelfs erger. Klimaatverandering gaat over gedragsverandering. Dat gaat maar langzaam, de urgentie voor verandering wordt naar mijn mening niet genoeg gevoeld. Daarom vind ik het leuk om bijvoorbeeld voor mijn werk als filmmaker, met mensen om te gaan die enthousiast zijn over dit onderwerp. Die die zorg delen en concrete oplossingen bieden waar ze ook nog mee kunnen verdienen. Daar heb ik een beter gevoel bij dan alles maar subsidiëren. Een verdienmodel als trigger voor verduurzaming, daar geloof ik in.”

Nog meer wensen?

“De vloer is nog niet geïsoleerd en een van de oude buitenmuren wil ik isoleren. Vraag is nog even hoe dat te doen. Daarnaast heb ik de wens voor een zonnecollector. Die wil ik graag plaatsen op het platte dak van de aanbouw. Het door de zon verwarmde water kan dan zo worden gebruikt om mee te douchen.”